Bu hafta en temel işçilik alacaklarından olan kıdem tazminatıyla ilgili genel bilgiler vereceğim. Ayrıca doğru bildiğiniz yanlışlara da değineceğim.
Kıdem tazminatı en az bir yıllık çalışması olan işçilere ödenir. İş Kanununun 14'üncü maddesinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödeneceği belirtilmektedir. Kıdem tazminatı hesaplanırken eğer iş yerinde yol ücreti, yemek ücreti veriliyorsa bunlar da brüt ücrete ilave edilir ve bu kıdem tazminatı hesaplanmış olur.
Kıdem tazminatına bir işçinin hak kazanabilmesi için haklı nedenlerle iş akdini feshetmesi ya da işveren tarafından haksız nedenle iş akdinin feshedilmesi gerekir.
Erkeklerde askerlik nedeniyle işten ayrıldığında kıdem tazminatı almaya hak kazanılır. Kadınlar ise resmi nikahın kıyıldığı tarihten itibaren bir yıl içerisinde işten ayrılması halinde kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
Doğum yapan işçi , iş akdini doğum nedeniyle feshederse kıdem tazminatı alamaz. İşçi keyfi bir şekilde iş akdini sonlandırırsa kıdem tazminatına hak kazanamaz.
Bir işçi haklı nedenle iş akdini feshetmek istiyorsa ispat açısından ileride sorun yaşamamak için noterden ihtar çekmesinde yarar var ancak, iş akdini fesih için noterden ihtar çekme zorunluluğu yoktur.
Toplumdaki yanlış algılardan biri de kıdem tazminatına hak kazanamayan işçinin işverenden herhangi bir tazminat ya da ücret talebinde bulunamayacağı durumudur. Yani işçilik alacakları denildiğinde akıllara sadece kıdem tazminatının gelmesi doğru değildir. Halbuki birçok işçilik alacağı kalemi vardır eğer bir işçi keyfi bir şekilde iş akdini sonlandırırsa işçilik alacaklarından sadece ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanamaz. Bunun dışında varsa fazla mesai ücretini , kullandırılmayan yıllık izin ücretlerini , agi ücretini ,kullandırılmayan haftalık izin ücretlerini alır.
Bir işçi patronuna küfür etse, hatta patronunu dövse bile işvereni kullandırılmayan yıllık izinlerini, fazla mesailerini ödemek zorundadır.
Bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için sigortalı olup olmaması önemli değildir. İşçi sigortasız çalıştırılmış olsa bile kıdem tazminatı alabilir.
Eğer işçinin yıllık izinleri kullandırılmıyorsa bu durumda da iş akdini haklı nedenle feshedip yine kıdem tazminatına hak kazanır.
Bir işveren çalışanların maaşının bir kısmını elden bir kısmını da banka yoluyla işçinin hesabına yatırıyorsa bu durumda da işçi , iş akdini derhal feshedebilir.
İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa, İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa, İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa, İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa işçi iş akdini haklı nedenle feshedip tazminatlarını talep edebilir.
Kıdem tazminatı talep etmek için fesih tarihinden itibaren beş yıllık zamanaşımı mevcuttur. Ayrıca işçi işçilik alacaklarını ve kıdem tazminatını talep ediyorsa öncelikle zorunlu arabuluculuğa müracaat etmesi gerekiyor ki bu husus dava şartıdır ; eğer bu şart yerine getirilmezse dava usulden reddedilir. Bu hususta arabuluculuğa başvuruldu ve arabuluculukta da taraflar arasında bir uzlaşı gerçekleşmezse işçi, dava dilekçesine arabuluculuk anlaşmama belgesini eklemek suretiyle davasını açabilir.
İşveren açısından ise İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlar da bulunması, İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması, İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması veya 84'üncü maddeye aykırı hareket etmesi, İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması, İşçinin, işyerinde, 7 günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi halinde işveren tarafından iş akdi haklı nedenle feshedilebilir.Bu durumda ise işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.
Gelecek hafta bir başka konuda görüşmek üzere…..
