Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü bünyesindeki Böcek Araştırma Koleksiyonu, uluslararası müze standartlarında faaliyet gösteriyor. Bu merkez, binlerce kelebek ve böcek türünün bilimsel yöntemlerle toplanıp korunmasına ve kayıt altına alınmasına ev sahipliği yaparak Türkiye'nin önemli bilimsel merkezlerinden biri olarak öne çıkıyor.
Yaklaşık 27 yıldır bölgede kelebek ve böcek faunası üzerine araştırmalar yürüten Dr. Öğretim Üyesi Muhabbet Kemal Koçak, lisans eğitiminden beri bu alana gönül veren ve entomoloji doktorasını tamamlayan Dr. Hanife Uçak ile birlikte çalışmalarını titizlikle sürdürüyor. Van Gölü Havzası başta olmak üzere Türkiye'nin farklı bölgelerinden toplanan örnekler, türleri belirlendikten sonra özel yöntemlerle hazırlanıyor ve uzun yıllar boyunca saklanabilir hale getiriliyor.
Merkezde özenle muhafaza edilen yüzlerce renkte kelebek, güve ve diğer böcek gruplarından örnekler, bilimsel araştırmalar için önemli bir arşiv niteliği taşıyor. Dr. Öğretim Üyesi Koçak, yalnızca Van Gölü Havzası'nda 10 binin üzerinde böcek türü olabileceğini belirtiyor. Kelebekler, güveler, kız böcekleri, çekirgeler, kın kanatlılar, sinekler ve arıların hepsi bu zengin grubun içinde yer alıyor.
Koçak, böceklerin sağlık, ekonomi, ekoloji ve çevresel gelişim açısından son derece önemli olduğunu vurguluyor. Çevre şartlarındaki değişimlere çok hassas oldukları için indikatör (gösterge) türler olarak kabul ediliyorlar. Omurgalı hayvanlar veya insanlar, çevresel etkilerden böcekler kadar hızlı etkilenmiyor. Bu nedenle böcek popülasyonlarındaki değişimler, çevredeki bozulmayı gösteren önemli veriler sunuyor.
2000'li yılların başında Bahçesaray yolu üzerinde binlerce kelebeğin bir arada görüldüğünü, yüzlerce türün aynı anda gözlemlenebildiğini hatırlatan Koçak, bu manzaranın artık görülmediğini ifade ediyor. Bu durum, kelebeklerin tamamen yok olmasından değil; popülasyonların düşmesinden, iklim şartlarının değişmesinden ve yaşam alanlarının daralmasından kaynaklanıyor.
Van Gölü Havzası'nda kelebeklerin yüzde 90'ının dağ stebindeki bitkilerle beslendiğine dikkat çeken Koçak, bu alanlar yok olunca kelebeklerin yaşam döngüsünü sürdürebileceği ortamın kalmadığını belirtiyor. Geven gibi bitkiler toprağı ve yer altı suyunu tutarken, diğer bitkilerin gelişmesine de imkan sağlıyor. Ancak bu bitkilerin kaldırılıp alanların tarlaya dönüştürülmesi, kısa vadeli ürün getirse de uzun vadede verimsizliğe ve hem bitkilerin hem canlıların kaybına yol açıyor. Aşırı otlatma ve taş ocakları gibi faaliyetler de bu yaşam alanlarına geri dönülmez zararlar veriyor.
Van YYÜ Böcek Araştırma Koleksiyonu'nun temel amacı, Van Gölü Havzası başta olmak üzere Türkiye'nin farklı bölgelerindeki böcek ve kelebek türlerini bilimsel yöntemlerle kayıt altına almak, uzun yıllar korunabilir şekilde arşivlemek ve biyolojik çeşitliliği belgelemektir. Bu çalışmalar, gelecekte yapılacak ekolojik, taksonomik ve faunistik araştırmalara sağlam bir kaynak oluşturuyor. Koleksiyon aynı zamanda araştırmacılar ve öğrenciler için referans niteliğinde bilimsel materyal sağlayarak, yeni tür keşiflerine ve bölgesel fauna çalışmalarının gelişimine katkı sunmayı hedefliyor.
