İzleme İstasyonları ve Kirletici Ölçümleri
Erzurum Valiliği, 2020-2025 yılları arasındaki hava kalitesi değişimini, kirlilik kaynaklarını ve çözüm önerilerini ele alan kapsamlı tespitleri paylaştı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na bağlı Doğu Anadolu Temiz Hava Merkezi Müdürlüğü tarafından yürütülen izleme faaliyetlerinde, Erzurum'da Hıfzıssıhha, Aziziye, Taşhan, Palandöken ve Pasinler olmak üzere 5 aktif online izleme istasyonu bulunuyor. 2005-2016 yılları arasında kurulan bu istasyonlarda partikül madde (PM10), PM2.5, kükürtdioksit (SO2), azotoksitler (NO), NOx, karbonmonoksit (CO) ve ozon (O3) gibi kirleticiler ölçülüyor.
Kirlilik Kaynakları ve Mevsimsel Değişim
Kentte başlıca kirlilik kaynağını partikül madde oluştururken, SO2'nin katı yakıt kullanımından, NO'nin ise ağırlıklı olarak motorlu taşıtlar ile ısınmadan kaynaklandığı belirtiliyor. Yaz aylarında fotokimyasal süreçlerle oluşan O3 değerleri ise Nisan-Eylül döneminde yükseliyor. Kış ayları boyunca PM10, SO2 ve NO değerleri belirgin şekilde artarken, bu durum ısınma sezonunun başlamasıyla Ekim-Mart döneminde daha belirgin hale geliyor.
Günlük Kirlilik Dalgalanmaları ve Sağlık Etkileri
Sabah 07.00-10.00 ile akşam 16.00-20.00 aralığında tüm kritik kirleticilerde artış gözleniyor. Bu durumun yoğun iş-okul trafiği ile ısınma amaçlı soba ve kalorifer kullanımının aynı saatlere denk gelmesinden kaynaklandığı ifade ediliyor. Hava kirliliğinin özellikle solunum ve kalp-damar sağlığı üzerinde ciddi riskler oluşturduğu vurgulanırken, çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı bulunan bireylerin ilk etkilenen gruplar arasında yer aldığı belirtiliyor.
Nüfus, Trafik ve Coğrafi Etkenler
Kent merkezinde nüfus sınırlı bir artış gösterse de motorlu taşıt sayısındaki yükselişin 2023 yılında %5,66 seviyesine ulaşması, trafik kaynaklı kirliliği artıran önemli bir faktör olarak sunuluyor. Erzurum'un topografyası, yüksek rakımı ve karasal iklimin etkisi nedeniyle inversiyon olaylarına sıkça maruz kalması, kirleticilerin atmosferde birikmesine ve dağılmasının gecikmesine neden oluyor.
Çözüm Önerileri ve İyileştirme Stratejileri
Isınma kaynaklı kirliliğin azaltılması için doğalgaz kullanımının artırılması, katı yakıt denetimlerinin sıklaştırılması öneriliyor. Trafik kaynaklı kirlilik için toplu taşımanın güçlendirilmesi, yeni çevre yolları ve alternatif güzergâhların oluşturulması, egzoz emisyon denetimlerinin EGEDES sistemiyle daha etkin yürütülmesi gerektiği ifade edildi. Kentsel dönüşüm çalışmalarının hızlandırılması, yeşil alanların artırılması ve inşaat-yıkım alanlarında tozuma önlemlerinin zorunlu hale getirilmesi de vurgulanan diğer çözüm önerileri arasında yer alıyor.
